1. Bệnh mạch máu ngoại biên là gì?
Bệnh mạch ngoại biên hay bệnh mạch máu ngoại vi là tên gọi chung chỉ các bệnh liên quan đến hệ động, tĩnh mạch ngoại biên nằm cách xa tim. Nguyên nhân chủ yếu gây bệnh là tình trạng hẹp tắc mạch máu do các mảng xơ vữa, làm gián đoạn việc cung cấp máu cho các chi. 
Bệnh thường xảy ra ở những người lớn tuổi, người hút thuốc lá, người mắc bệnh đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp. Trong đó, hút thuốc lá và đái tháo đường là 2 tác nhân hàng đầu gây nguy cơ mắc bệnh mạch máu ngoại biên. 
Bệnh mạch máu ngoại biên chủ yếu là các tổn thương mạch máu vùng tiểu khung, cẳng chân và bàn chân. Tuy không gây ra tổn thương ở động mạch tim và mạch máu não nhưng những người mắc bệnh này lại có nguy cơ cao bị nhồi máu cơ tim hay đột quỵ. 


2. Các bệnh mạch máu ngoại biên thường gặp?

2.1 Tắc động mạch ngoại biên

Sự tích tụ của các mảng xơ vữa trong lòng động mạch khiến dòng chảy của máu bị thu hẹp, gây tắc một phần hay toàn bộ mạch máu nuôi chi. Các chi trở nên đau và tê, lâu dần có thể dẫn đến nguy cơ bị nhiễm trùng. 
Mức độ tắc nghẽn càng nghiêm trọng thì tình trạng đau càng nặng, tần suất đau càng nhiều. Cơn đau tăng lên khi hoạt động và giảm khi nghỉ ngơi, còn gọi là đau cách hồi, khiến bệnh nhân gặp khó khăn khi tập luyện và di chuyển, kể cả khi đi bộ.
Nếu động mạch bị tắc nghẽn nặng, dòng máu nuôi các chi bị giảm nghiêm trọng, bàn chân sẽ trở nên lạnh và xanh tím, mạch chân yếu. Tình trạng này nếu không được xử trí sớm sẽ khiến các mô tế bào ở chi hoại tử, nhiều trường hợp phải cắt bỏ chi.

2.2 Viêm tĩnh mạch

Viêm tĩnh mạch, tổn thương của tĩnh mạch chi, thường chia ra viêm tĩnh mạch nông và sâu.
Người bị viêm tĩnh mạch nông có biểu hiện đỏ và nóng, thậm chí phù nhẹ. Khi sờ vào thấy đau và cứng. Bệnh nhân có thể sốt, cảm thấy mệt mỏi, đau nhức.
Trong khi đó, với tĩnh mạch sâu thường xuất hiện những cơn đau dữ dội. Vùng tĩnh mạch có khả năng xuất hiện huyết khối, gây ra thuyên tắc phổi, suy hô hấp, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

2.3 Giãn tĩnh mạch

Giãn tĩnh mạch là tình trạng ngăn trở dòng máu về tim do sự tổn thương của các van tĩnh mạch. Ở người bình thường, lượng máu và vận tốc máu từ tĩnh mạch chảy về tim được duy trì ổn định, máu chảy theo một chiều là nhờ quá trình co cơ và hoạt động của các van tĩnh mạch. Khi các van này bị tổn thương sẽ khiến dòng máu lưu thông quá chậm. Lúc này, các tĩnh mạch, đặc biệt là tĩnh mạch nông ở chân dễ bị giãn căng và xoắn lại thành từng búi. Các triệu chứng có thể gặp gồm: 
  • Xuất hiện các đường ngoằn ngoèo màu xanh tím trên da.
  • Đau như bị châm chích ở chân.
  • Mắt cá chân sưng phù, thường nặng hơn vào cuối ngày.
Tỷ lệ nữ giới mắc bệnh thường cao hơn nam giới. Đặc biệt, bệnh xảy ra ở người lớn tuổi, người thừa cân, béo phì hoặc những người thường xuyên phải đứng trong một thời gian dài.
 

2.4 Bệnh Buerger – Bệnh mạch máu ngoại biên thường gặp ở người hút thuốc lá

Bệnh Buerger liên quan đến tình trạng viêm các mạch máu ở chi, đặc biệt là ở bàn chân, bàn tay. Tình trạng này gây hẹp và tắc nghẽn mạch máu đến các chi. Lượng máu nuôi các mô tế bào ở chi giảm, vì thế người bệnh có các triệu chứng như:
  • Thường xuyên tê bì, đau chân tay.
  • Tay chân lạnh, có màu sắc bất thường tái nhợt, đỏ hoặc xanh tím.
  • Bàn tay và bàn chân sưng đau, nhất là khi vận động.
  • Ngứa ran, đau như bỏng rát ở chân tay.
Những người hút thuốc lá là đối tượng dễ mắc bệnh Buerger hơn so với người bình thường. Các nghiên cứu cho thấy hạn chế hút thuốc lá giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.

2.5 Bệnh Raynaud

Bệnh Raynaud gây ảnh hưởng quá trình lưu thông dòng máu theo từng cơn. Điều này xảy ra là do sự co thắt của các mạch máu vùng chi. Các cơn co thắt xảy ra khi phản ứng với cảm giác lạnh, căng thẳng hay cảm xúc khó chịu. Lúc này, dòng máu đến các chi thiếu hụt nghiêm trọng khiến bệnh nhân có các biểu hiện tê bì, lạnh tay chân, các ngón tay ngón chân trở nên tái nhợt hoặc xanh tím. Hiện tượng này sẽ dần hết, người bệnh sẽ ấm lên và hồng hào nhưng vẫn có thể xuất hiện các cơn đau lặp lại.
 

3. Khi nào cần thăm khám?

Người mắc bệnh mạch máu ngoại biên thường cảm thấy đau vùng chi, cảm giác chuột rút ở bắp chân, đùi, hông. Các triệu chứng này thường xuất hiện khi người bệnh đi bộ, tập thể dục, thể thao, leo cầu thang hay hoạt động gắng sức… và biến mất nhanh chóng hoặc giảm dần chỉ sau vài phút dừng hoạt động hay nghỉ ngơi.
Nhiều người bệnh khi thấy các triệu chứng này thường chủ quan, lầm tưởng đó là biểu hiện xương khớp của tuổi tác, viêm khớp thông thường, dẫn tới không kịp thời thăm khám và điều trị. Hậu quả là gây ra những biến chứng nguy hiểm, trong đó nghiêm trọng nhất là hoại tử, cắt cụt chi.
Khi bệnh mạch máu ngoại biên diễn tiến nặng hơn, người bệnh sẽ có thêm các triệu chứng như:
  • Đau, chuột rút nhiều, ngay cả khi nghỉ ngơi.
  • Đau khi hoạt động nhưng nghỉ ngơi cũng không thuyên giảm.
  • Các vết thương ở bàn, ngón chân lâu lành.
  • Một bên chân lạnh hơn bên còn lại hoặc cả hai chân lạnh hơn so với tay. 
  • Ngón chân, bàn chân có hiện tượng hoại tử.

Nếu thấy các cơn đau xuất hiện nhiều lần, lặp đi lặp lại hoặc các triệu chứng của bệnh mạch máu ngoại biên ngày càng nặng, người bệnh cần đi khám ngay để các bác sĩ chẩn đoán và điều trị kịp thời. Người bệnh cần chủ động thăm khám, tìm đến bác sĩ chuyên khoa Tim mạch càng sớm càng tốt để tránh các biến chứng nặng nề.